LŚNIENIE
Jack Torrance wraz ze swoją żoną Wendy oraz synkiem Dannym przybywa do położonego w Górach Skalistych ekskluzywnego hotelu „Overlook”. Ma w nim pełnić obowiązki dozorcy w okresie zimowym, kiedy hotel pozostaje zamknięty dla podróżnych. Rodzina jest na zakręcie życiowym, dlatego podłapana przez Jacka fucha ma podreperować rodzinny budżet oraz pomóc mu spokojnym ukończeniu książki, nad którą pracuje. Syn pisarza – chłopiec obdarzony darem tytułowego „lśnienia” (polegającym między innymi na jasnowidzeniu, czytaniu w myślach innych osób, umiejętności komunikacji bez pomocy słów z podobnymi sobie osobnikami, oraz na dostrzeganiu w różnych miejscach wydarzeń związanych z tymi miejscami w przeszłości) jest od początku sceptycznie nastawiony do hotelu. Nie bezpodstawnie. Hotel ma bardzo mroczną przeszłość, a trójka naszych głównych bohaterów wcale nie jest w nim skazana wyłącznie na własne towarzystwo…
Za pierwowzór dla filmu posłużyła bestsellerowa powieść Stephena Kinga pod tym samym tytułem. Nie jest on jednak książce przesadnie wierny, dlatego właściwie postąpimy, gdy film określimy, jako jedynie „oparty na motywach” powieści. Jakby jednak nie było, warto zauważyć, że podobnym do charakteryzującego filmowego i książkowego Danny’ego „lśnieniem” wykazali się redaktorzy „Fangorii”, którzy w pierwszym numerze swego pisma, jeszcze daleko przed premierą filmu wróżyli, że połączenie talentów Stanley’a Kubricka i Stephena Kinga „może skutkować powstaniem horroru, o którym będzie się mówiło w kolejnych latach najwięcej”.
Już pierwsze ujęcia dzieła ukazujące prowadzony przez Jacka samochód na tle majestatycznych Gór Skalistych, filmowane z perspektywy lotu ptaka uświadamiają nam jak bardzo odosobnieni będą bohaterowie filmu uwięzieni w pokojach hotelu „Overlook”. Wspaniałe zdjęcia to jednak atut całego filmu a nie tylko zapierającego dech w piersiach prologu. Dotyczy to również scen rozgrywających się wewnątrz hotelu, które z kolei są w równej mierze popisem scenografów. Sposób ukazywania przestrzeni, wykładziny, dywany – cały wystrój hotelu „Overlook” wywołują autentyczny niepokój. Swoje mistrzowskie piętno odciska Kubrick na filmie między innymi poprzez połączenie jednego i drugiego (zdjęć i scenografii doprawione odpowiednią muzyką) chociażby w takich scenach jak te, w których mały Danny przemierza na trójkołowym rowerku hotelowe korytarze. Scen zresztą niezapomnianych, kultowych, do których nawiązywały później całe tabuny twórców jest zresztą w filmie bez liku. Tyle, że śmiem twierdzić, że gdyby nawet Kubrick w swoim życiu nakręcił jedynie „Lśnienie”, to i tak nikt nigdy by o nim nie zapomniał. Należą do nich chociażby: hektolitry krwi wypływające z windy, duet upiornych bliźniaczek wyczekujących Danny'ego gdzieś w labiryncie hotelowych korytarzy (które już pewnie do końca swych żywotów będą utożsamiane z występem w tym filmie), „Redrum” złowrogo pojawiające się na ścianach, bądź jeszcze bardziej złowrogo wypowiadane przez najmłodszego z Torrance'ów, kobieta / upiorne babsko z wanny (która już pewnie do końca swego żywota będzie utożsamiana z występem w tym filmie), czy wreszcie Jack Nicholson szturmujący przy pomocy topora drzwi, za którymi skrywa się jego żona i krzyczący przy tym „Here's Johnny !!!”.
Zostając przy aktorach: Nicholson jest stworzony do tego rodzaju ról – to nie wymaga chyba dalszego komentarza. Warto zauważyć, że jest równie przekonujący w roli szalejącego psychopaty, jak i mężczyzny obawiającego się o los swej rodziny w obliczu utraty zmysłów (choć ta część roli nie jest zanadto eksponowana). Shelley Duvall początkowo wygląda na chybiony strzał. Jest niemiła dla oka i irytująca. Z czasem jednak dochodzimy do wniosku, że o to właśnie chodziło – mało kto byłby w stanie tak przekonująco zagrać kobietę tak totalnie zdominowaną przez męża. Słabą, a jednak na tyle silną by stanąć do zdawałoby się nierównej walki o życie swojego dziecka. Rewelacyjny Danny Lloyd jako Danny – ale to można docenić dopiero po obejrzeniu kilkuset innych ról dziecięcych. Rola wybitna. Zdumiewające, że ten młodzieniec zagrał jeszcze tylko w jednej produkcji, a w czasie kręcenia „Lśnienia” tak wspaniale pokazywał strach nie będąc jednocześnie wtajemniczanym w tajniki scenariusza. Z całą pewnością w pamięci pozostają również Scatman Crothers jako Dick Hallorann, Philip Stone – jako Delbert Grady oraz enigmatyczny Joe Turkel – jako barman Lloyd.
Film praktycznie bez wad. Może mógłby jedynie być parę minut krótszy. Nie jestem w stanie jednoznacznie powiedzieć, że jest to najlepszy horror wszech czasów. Z całą pewnością natomiast umieściłbym go w gronie kilku najlepszych. Kultowy, ponadczasowy, wielki. Źródło dla analiz rozpisanych na miliony stron maszynopisu, tysiące stron internetowych oraz godziny filmów dokumentalnych (czy sweterek Danny'ego z rakietą i napisem Apollo oznaczał, że Kubrick faktycznie filmował sfingowane lądowanie Amerykanów na księżycu?). Co warte podkreślenia, prawie wszystkie z niezapomnianych scen, o których pisałem wcześniej nie mają swojego źródła w książce Kinga. Być może dlatego, powodowany w pewnym stopniu zazdrością, mistrz literackiego horroru podchodził do dzieła Kubricka ze sporym niesmakiem. Z czasem tonował swoją opinię, twierdząc, że film nie podobał mu się jedynie jako ekranizacja jego powieści. Mimo to stanowi jeden z jego ulubionych horrorów. Ja bez zbędnej kurtuazji jestem w stanie powiedzieć to samo. Jak dla mnie – celujący.
Jack Nicholson (Jack Torrance); Shelley Duvall (Wendy Torrance); Danny Lloyd (Danny Torrance); Scatman Crothers (Dick Hallorann); Barry Nelson (Stuart Ullman); Philip Stone (Delbert Grady); Joe Turkel (Lloyd, barman); Anne Jackson (Doktor); Tony Burton (Larry Durkin); Lia Beldam (Młoda kobieta w wannie); Billie Gibson (Stara kobieta w wannie); Barry Dennen (Bill Watson); David Baxt (Leśniczy #1); Manning Redwood (Leśniczy #2); Lisa Burns (Córka Grady'ego); Louise Burns (Córka Grady'ego); Robin Pappas (Pielęgniarka); Alison Coleridge (Sekretarka); Burnell Tucker (Policjant); Jana Shelden (Stewardessa); Kate Phelps (Recepcjonistka); Norman Gay (Zraniony gość); Vivian Kubrick (Paląca kobieta na kanapie w sali balowej); Bertha Lynn (Prezenter TV); Derek Lyons (Boy hotelowy); Glenn Rinker (On sam).
Reżyseria: Stanley Kubrick;
Scenariusz: Stanley Kubrick, Diane Johnson, Stephen King (n.p.p.)
Muzyka: Wendy Carlos, Rachel Elkind;
Zdjęcia: John Alcott.
USA,1980, 146 min
Produkcja: Robert Fryer, Jan Harlan, Mary Lea Johnson, Stanley Kubrick, Martin Richards / Warner Bros., Hawk Film, Peregrine, Producers Circle